ELEKTRYCZNE INSTRUMENTY KLAWISZOWE

To grupa instrumentów muzycznych, w których dźwięk powstaje za pomocą drgań elektrycznych. W zależności od sposobu wytwarzania drgań można je podzielić na elektromechaniczne, w których wysokość dźwięku zależy od właściwości drgających elementów mechanicznych wzbudzających drgania elektryczne oraz elektroniczne – drgania powstają na drodze czysto elektrycznej.

Próby skonstruowania takich instrumentów podejmowano już w 1900 roku, ale dopiero wynalazek lampy elektronowej  i związany z tym rozwój radiotechniki pozwolił na dalsze prace oraz badania w tym kierunku. Pierwszy udany instrument theremin został opatentowany w 1920 roku przez L.Termena w Związku Radzieckim. W tym okresie wzrosło zapotrzebowanie na  przenośne organy, które mogłyby zastąpić tradycyjne organy piszczałkowe. Jednym z najbardziej znanych instrumentów są powstałe w 1935 roku w USA organy Hammonda.

Pierwotnie organy Hammonda pełniły funkcję sakralną, jednak z biegiem czasu znalazły szersze zastosowanie w muzyce rockowej. Były używane między innymi przez takie zespoły, jak Deep Purple czy Pink Floyd, a w Polsce grał na nich Czesław Niemen i Andrzej Zieliński (Skaldowie).

Kolejnym znaczącym instrumentem elektronicznym był syntezator. Jego historia  rozpoczyna się w roku 1963. Wówczas Robert Moog zaprezentował swój wynalazek, który nazwał po prostu moogiem. Nowy syntezator zdobył natychmiastową popularność; posypały się zamówienia, głównie ze strony muzyków awangardowych i rockowych. Sięgały po niego znane rockowe formacje: Tangerine Dream czy The Roling Stones. Sam Robert Moog rozbudował swój syntezator, tworząc między innymi polymooga i minimooga. Wśród polskich artystów używających mooga można wymienić Czesława Niemena, Józefa Skrzeka i Marka Bilińskiego.

Bardzo popularnym instrumentem stał się niewątpliwie keyboard. Keyboard to po prostu elektroniczny instrument klawiszowy pozwalający na grę z tzw automatycznym akompaniamentem. Brak precyzyjnej polskiej nazwy dla tego instrumentu powoduje jednak pewne zamieszanie w nazewnictwie. Często bowiem zostaje nazywany syntezatorem lub organami elektronicznymi, a w żargonie muzyków to „samograj”. Istnieją również pewne klasy tych instrumentów: klasa zabawek, edukacyjna, średnia, wysoka i bardzo zaawansowana, spełniająca rolę muzycznych stacji roboczych.

Coraz większą popularność zyskują pianina cyfrowe. To grupa instrumentów zbliżonych do keyboardu, jednak konstruktorzy położyli nacisk na dokładniejsze i bardziej realistyczne odwzorowanie brzmienia klasycznego fortepianu. Stosuje się też pełnowymiarową „ważoną” klawiaturę o właściwościach zbliżonych do tradycyjnej. Ze względu na swoje cechy i mobilność stają się niewątpliwie alternatywą dla pianin akustycznych.

• Pierwsze organy elektryczne zbudowane w 1907 roku w USA (telharmonium) ważyły 200 ton, a źródłem ich dźwięku było 145 prądnic elektrycznych.
• Oryginalne egzemplarze organów Hammonda są obecnie poszukiwanym i cenionym instrumentem.
• Najpopularniejsze firmy produkujące keyboardy to: Yamaha, Roland, Korg, Casio, GEM, Technics.
• Cena wersji zabawkowej lub edukacyjnej keyboardu to około kilkuset złotych, wersji profesjonalnych – kilkanaście tysięcy.
• W latach 70-tych XX w popularne były analogowe organy elektroniczne produkowane przez Zakłady Radiowe Unitra Eltra w Bydgoszczy. Nosiły one oznaczenia: B-1, B-2, oraz Estrada 207.

Opracował Tadeusz Wita